Ανακαλύφθηκαν 2 νέα ποιήματα της αρχαίας Ελληνίδας ποιήτριας Σαπφούς!

Τα 2 ποιήματα ήρθαν στο φως όταν ο ιδιοκτήτης ενός αρχαίου φθαρμένου παπύρου, που χρονολογείται στον 3ο αιώνα μ.Χ., συμβουλεύτηκε το γνωστό μελετητή Dirk Obbink, για ελληνική γραφή που διακρινόταν σε αυτόν. Ο Δρ Obbink, παγκοσμίου φήμης παπυρολόγος, γρήγορα συνειδητοποίησε τη σημασία του παπύρου και ζήτησε από τον ιδιοκτήτη του άδεια να τον δημοσιεύσει.

Το άρθρο του, το οποίο περιλαμβάνει μεταγραφή των ποιημάτων θα δημοσιευτεί στο επιστημονικό περιοδικό Zeitschrift fur Papyrologie und Epigraphik την ερχόμενη άνοιξη, αλλά η online έκδοση είναι ήδη διαθέσιμη (http://is.gd/AkbRTm).

Παρά τη φήμη της Σαπφούς στην αρχαιότητα και την τεράστια λογοτεχνική παραγωγή της, μόνο ένα πλήρες ποίημά της σώζεται σήμερα, μαζί με τμήματα τεσσάρων ακόμα. Ένα από αυτά ανακτήθηκε μόλις το 2004, πάλι από θραύσματα παπύρων. Η νέα ανακάλυψη του Δρ Obbink προσθέτει ένα πολύτιμο πλήρες 6ο ποίημα στο σώμα των σωζόμενων έργων της Σαπφούς.

«Η νέα Σαπφώ κόβει την ανάσα», είπε ο Albert Henrichs, καθηγητής του Χάρβαρντ ο οποίος εξέτασε τον πάπυρο με τον Δρ Obbink. «Είναι ο καλύτερα διατηρημένος πάπυρος της Σαπφούς μέχρι σήμερα, με μόνο λίγα γράμματα που έπρεπε να αποκατασταθούν στο πρώτο ποίημα και ούτε μία λέξη υπό αμφισβήτηση. Το περιεχόμενό του είναι εξίσου συναρπαστικό». Βρέθηκε επίσης, ένα 7ο ποίημα σε χειρότερη κατάσταση.

O πάπυρος έχει μήκος 18,2 επί 10,8 εκατοστά. Τα 2 ποιήματα έχουν έκταση 20 σειρές και 9 σειρές, αντίστοιχα. Εικοσιδύο σειρές έχουν διατηρηθεί ακέραιες, ενώ λείπουν από 3 έως 6 γράμματα από την αρχή και το τέλος 7 σειρών. Ο πάπυρος χρονολογείται στον 3ο αιώνα μ.Χ., σχεδόν μια χιλιετία αφού πρωτοέγραψε η Σαπφώ.

Το 1ο (και πιο πλήρες) από τα 2 ανακτηθέντα ποιήματα, σημειώνει ο Καθ. Henrichs, μιλά για το Χάραξο και το Λάριχο, ονόματα που αρχαίες πηγές αποδίδουν σε δύο εκ των τριών αδελφών της Σαπφούς, αλλά ποτέ πριν δεν είχαν βρεθεί στα γραπτά της.

«Θα υπάρξουν ατέρμονες συζητήσεις σχετικά το Χάραξο και το Λάριχο, οι οποίοι μπορεί να είναι ή να μην είναι αδέλφια της Σαπφούς », σχολίασε ο καθηγητής Henrichs. Ένα σημαντικό στοιχείο είναι η σαφής αναφορά στο ποίημα στην ιδιότητα του Χάραξου ως εμπόρου. Ο ιστορικός Ηρόδοτος, γράφοντας περίπου δύο αιώνες μετά την Σαπφώ, επίσης περιγράφει το Χάραξο ως έμπορο, έναν άνθρωπο που ταξίδεψε στην Αίγυπτο, όπου ξόδεψε μια περιουσία για να αγοράσει την ελευθερία της Ροδόπης, μιας όμορφης σκλάβας που είχε ερωτευτεί. Μετά την επιστροφή του στο σπίτι, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, η Σαπφώ χλεύασε βάναυσα τον έρωτα του αδελφού της σε ένα από τα ποιήματά της.

Το συγκεκριμένο ποίημα δεν είναι χλευαστικό, αλλά αφορά την ανησυχία 2 ατόμων για την επιτυχία του τελευταίου θαλάσσιου ταξιδιού του Χάραξου. Ο ομιλητής -ίσως η ίδια η Σαπφώ, αν και οι αρχικοί στίχοι του ποιήματος που απουσιάζουν δεν το καθιστούν σαφές-, συμβουλεύει ότι μια προσευχή στην Ήρα θα ήταν ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλιστεί αυτή η επιτυχία και επεκτείνεται στη δύναμη των θεών να βοηθούν τους αγαπημένους τους. Η τελευταία στροφή του ποιήματος μιλά για το Λάριχο, κατά πάσα πιθανότητα το μικρότερο αδερφό της Σαπφούς , για τον οποίο ελπίζει ότι «θα γίνει άνδρας, απελευθερώνοντάς μας [την οικογένεια της Σαπφούς;] από την τόση στενοχώρια».

Μια οριζόντια γραμμή στον πάπυρο σημαίνει το τέλος του ποιήματος και την αρχή του επόμενου, το οποίο απευθύνεται στη θεά Αφροδίτη. Μόνο διάσπαρτες λέξεις από αυτό το δεύτερο ποίημα μπορούν να ανακτηθούν από τον πάπυρο, το οποίο γίνεται όλο και πιο δυσανάγνωστο προς το τέλος. Αν κρίνουμε από όσα είναι ήδη γνωστά για την ποίηση της Σαπφούς, το ποίημα αυτό μπορεί να αποτελεί ένα αίτημα για βοήθεια της Σαπφούς προς τη θεά Αφροδίτη στην κατάκτηση του αγαπημένου της.

Τα δύο ποιήματα μοιράζονται ένα κοινό μέτρο, τη λεγόμενη «σαπφική στροφή», μια μορφή στίχου που ίσως επινοήθηκε από την Σαπφώ και σήμερα φέρει το όνομά της. Συγκεκριμένα, οι στροφές αποτελούνται από τέσσερις σειρές η κάθεμία, με την 4η; να είναι σημαντικά πιο σύντομη από τις πρώτες 3.

Και τα 2 ποιήματα ανήκουν στο 1ο από τα 9 ποιητικά βιβλία της Σαπφούς και η ανάκτησή τους δίνει μια σαφέστερη εικόνα της δομής τους στους μελετητές. «Όλα τα ποιήματα του πρώτου βιβλίου της Σαπφούς φαίνεται να αφορούν 1) την οικογένεια, βιογραφικά στοιχεία ή/και τη λατρεία, για τους ενήλικες, 2) το ανεκπλήρωτο πάθος για τους εφήβους, προσφέροντας ένα παράθυρο στην ενήλικη εμπειρία, μιας και η ποιήτρια φαίνεται να έχει ζήσει επανειλημμένα ανάλογες εμπειρίες στο παρελθόν» γράφει ο Δρ Obbink.

Η Σαπφώ έγραψε σε μια διάλεκτο της ελληνικής γλώσσας που ονομάζεται Αιολική, σημαντικά διαφορετική ηχητικά και ορθογραφικά από την αττική που αργότερα καθιερώθηκε. Ο πάπυρος περιέχει μερικά σημάδια με τα οποία ένας γραφέας, κρίνοντας ότι η Αιολική Ελληνική μπορεί να μην ήταν γνωστή στους αναγνώστες, έκανε νύξεις για τη σωστή προφορά των λέξεων. Επίσης, φέρει τα σημάδια από ένα αρχαίο δάκρυ και την προσπάθεια συγκόλλησης του παπύρου με ταινία σε σημείο όπου είχε αλλοιωθεί.

Ο γραφικός χαρακτήρας του παπύρου επέτρεψε στο Δρ Obbink να στο τοποθετήσει χρονικά στα τέλη του 2ου ή 3ου αιώνα μ.Χ. Λίγο αργότερα κείμενα γραμμένα στην Αιολική και άλλες μη τυποποιημένες διαλέκτους άρχισαν να εξαφανίζονται στον ελληνικό κόσμο, καθώς η προσοχή των εκπαιδευτικών και των αντιγραφέων επικεντρωνόταν όλο και περισσότερο στους Αττικούς συγγραφείς.

Έργα που σταδιακά εξαφανίστηκαν με το πέρας των χρόνων και λόγω αυτής της πρακτικής των μελετητών μπορούν ακόμα να ανακτηθούν σε παλιούς πάπυρους που χρονολογούνται σε εκείνη την εποχή. Η Αίγυπτος, πατρίδα σημαντικής ελληνόφωνης κοινότητας, υπήρξε η πηγή των περισσότερων παπύρων τέτοιου είδους, δεδομένου ότι σε ξηρό κλίμα, ακόμη και φυτικής προέλευσης υλικά μπορεί να επιβιώσουν ανέπαφα. Μια αιγυπτιακή πόλη, η οποία ονομάζεται Οξύρρυγχος, όπου χιλιάδες πάπυροι ανακτήθηκαν από μια αρχαία χωματερή, αποκάλυψε θραύσματα πολλών έως τότε εξαφανισμένων κειμένων και ο Δρ Obbink, επικεφαλής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης για το Oxyrynchus Papyrus Project, έπαιξε ηγετικό ρόλο στην αποκρυπτογράφηση του περιεχόμενού τους.

Ο πάπυρος των νέων έργων της Σαπφούς πιθανώς να προήλθε από την Αίγυπτο και ίσως και από την Οξύρρυγχο, αλλά η προέλευσή του μπορεί ποτέ να μην εξακριβωθεί. Μέσω μιας ακμάζουσας μαύρης αγοράς για παπύρους, πολλοί από αυτούς δεν προέκυψαν από αρχαιολογικές ανασκαφές, αλλά από παζάρια και καταστήματα αρχαιοτήτων. Κι άλλα σημαντικά λογοτεχνικά κείμενα βρίσκονται αναμφίβολα σε τέτοια μέρη, τα οποία οι μελετήτες ελπίζουν να βρουν την ίδια τύχη που είχε ο πάπυρος με τα ποιήματα της Σαπφούς.

Σημείωση: Η φωτογραφία ΔΕΝ απεικονίζει το νέο πάπυρο, αλλά παλαιότερο εύρημα ποιήματος της Σαπφούς. Μέχρι σήμερα, δεν έχει δοθεί στη δημοσιότητα το υλικό.

Πηγή: http://www.goodnews.gr/Articles/Anakalyfthikan-2-nea-poiimata-tis-archeas-Ellinidas-poiitrias-Sapfous_2005.html